Η διστακτικότητα του Σεπτέμβρη

Βροχές ακούμε, βροχές βλέπουμε στα μοντέλα αυτές τις μέρες και στο κεφάλι μας δε λέει να πέσει σταγόνα! Τι ακριβώς συμβαίνει με τα συστήματα στην Κρήτη;
Δε νομίζω να συμβαίνει κάτι ιδιαίτερο. Ο Σεπτέμβρης πάντα ήταν διστακτικός στο να προσφέρει απλόχερα τις βροχές του στην Κρήτη. Η τοπικότητα των φαινομένων ήταν δεδομένη και Σεπτέμβρηδες χωρίς καθόλου φαινόμενα επίσης περάσαν αρκετοί. Σε γενικές γραμμές οι βροχές που έπεσαν ως τώρα ήταν μέσα στις μέσες κλιματικές του μήνα και ακόμα ελπίζουμε για φαινόμενα μέσα στο ερχόμενο Σαββατοκύριακο.
Όμως η θάλασσα γύρω από την Κρήτη είναι αρκετά άσταση και έχουμε καταιγίδες και αναπτύξεις μελανοσωρειτών. Σχεδόν κάθε πρωί ο ουρανός στα βόρεια του Ηρακλείου έχει όμορφα νέφη, βροχοκουρτίνες και ίσως και άλλα συμβάντα... Η νήσος Δία τελικά έχει τόσο διαφορετικό καιρό από το Ηράκλειο;
Τρεις πρωινές εικόνες, η πρώτη πάνω από το κείμενο δείχνει εκτεταμένη βροχοκουρτίνα στα δυτικά του κόλπου του Ηρακλείου κάτω από ένα "σχεδόν" σωρειτομελανία στις 07:30.
Η επόμενη δείχνει την παράλληλη δραστηριότητα στη νήσο Δία με τον ήλιο να δυσκολεύει την ορατότητα και τη φωτογράφιση:















Τέλος μια όμορφη εικόνα από το λιμάνι του Ηρακλείου στις 9πμ.:















Τα σύννεφα αυτά είναι η τυπικότερη εικόνα για τις αρχές του φθινοπώρου στη βόρεια Κρήτη. Ας κυλήσουν όλα ομαλά λοιπόν και καλό φθινόπωρο!

Φθινόπωρο στη Δυτική Κρήτη

Η παραλία του Μπάλου στο βορειοδυτικό άκρο της Κρήτης

Στη Γραμβούσα

Κοντά στα Φαλάσαρνα

Η υπέροχη αμμουδιά στα Φαλάσαρνα

με τα τεράστια κύματα

Βροχοκουρτίνες στο δρόμο για Ελαφονήσι

Κι ένα μαγικό ηλιοβασίλεμα

Τέλος τα διαφανα νερά στη νήσο Χρυσή νότια της Ιεράπετρας

Και μια απομονωμένη παραλία στα νότια του νομού Ηρακλείου, εκεί που βασιλεύουν ο ήλιος, η πέτρα κι η θάλασσα.

Υ.Σ. Όλες οι φωτογραφίες (πλην της τελευταίας) τραβήχτηκαν από τον Θεσσαλονικιό φίλο μου Γεωργίου Φιλήμωνα, φανατικό λάτρη της Κρήτης.

Μέγιστες θερμοκρασίες (oC) καλοκαιριού 2008

Ιεράπετρα-ΕΜΥ 39 (9/7)
Παλιόχωρα ΕΑΑ 38,6 (22/7)
Τυμπάκι-ΕΜΥ 38,4 (9/7)
Χανιά αερ - ΕΜΥ 38,2 (15/7)
Χανιά ΕΑΑ 38,2 (15/7)
Ιεράπετρα ΕΑΑ 37,7 (9/7)
Σπήλι ΕΑΑ 37,6 (15/7)
Ηράκλειο αερ. ΕΜΥ 37,4 (21/4)
Ηράκλειο Πόρος (Ιδιωτ.) 37,2 (21/4)
Βρύσες ΕΑΑ 37,4 (9/7)
Ελος (ΙΥΕΧ) 37,1 (15/7)
Κνωσός ΕΑΑ 36,7 (21/4)
Ηράκλειο ΜΦΙΚ ΕΑΑ 36,5 (22/4)
Καστέλι Πεδιάδας ΕΜΥ 36,4 (15/7)
Ρεθυμνο ΕΑΑ 35,2 (21/4)
Σητεία ΕΜΥ 35,2 (22/4)
Τζερμιάδων ΕΑΑ 34,1 (15/7)
Ξυλόσκαλο Σαμαριάς ΕΑΑ 31,8 (15/7)

Νέος μετεωρολογικός σταθμός στο Ηράκλειο

Ακόμα ένας σταθμός από το Εθνικό Αστεροσκοπείο, εντάσσεται στο δίκτυο της Κρήτης και βρίσκεται στο Μεταξοχώρι Ηρακλείου, του δήμου Νίκου Καζαντζάκη.
Τα δεδομένα παρέχονται στο:
http://www.meteo.gr/stations/metaxochori/


Όλοι οι σταθμοί υπάρχουν στην ενότητα "Ο Καιρός τώρα.."

Εντυπωσιακή καλοκαιρινή καταιγίδα στις Βρύσες

Τελικά η έκπληξη έγινε χτες Σάββατο 30 Αυγούστου στον Αποκόρωνα Χανίων.
Ισχυρή καταιγίδα έπληξε τον δήμο Κρυονερίδας στις τρεις το μεσημέρι η οποία διήρκεσε περίπου δύο ώρες με αποτέλεσμα 63 χιλιοστά (ποσότητα ενός ολόκληρου φθινοπωρινού μήνα).
Η καταιγίδα δημιουργήθηκε λόγω της αστάθειας που επικρατούσε στην ατμόσφαιρα πάνω από την Κρήτη και λόγω της ιδιαίτερης μορφολογίας της περιοχής (μικροκλίμα, κάμπος, έντονο ανοδικό ρεύμα, ορεινός όγκος πολύ κοντά).
Την ίδια ώρα στα Χανιά και στο Ρέθυμνο σε απόσταση λίγων χιλιομέτρων επικρατούσε απλά συννεφιά χωρίς σταγόνα βροχής.
Παρακάτω παρατίθεται το διάγραμμα βροχής του τοπικού σταθμού του Ε.Α.Α:



ενώ το δεύτερο διάγραμμα αντιπροσωπεύει την ραγδαιότητα βροχής, η οποία στο μέγιστο ήταν 160χιλιοστά/ώρα:













---Συμπληρώνοντας το Λέανδρο, είναι καλό να δούμε τις αιτίες του εγκλωβισμού του φαινομένου της καταιγίδας αυτής στην κοιλάδα του Αποκόρωνα και μόνο. Προσωπικές σκέψεις είναι αυτές, επιδέχονται βελτίωση: Δυτικότερα λοιπόν επικρατούσε δυτικό ρεύμα που δεν άφηνε να εκδηλωθούν σοβαρά ανοδικά ρεύματα στον υπόλοιπο νομό Χανίων αλλά προωθούσε την υγρασία ανατολικά προς την περιοχή, έτσι στην κοιλάδα των Βρυσών, (που σημειωτέον, είχε και αρκετή ζέστη, 30 βαθμούς στις 12:30) τα θερμικά ανοδικά δούλευαν, παρήγαγαν TCu και ενισχυόταν ταχύτατα με υγρασία. Ανατολικότερα, κόλπος Γεωργιούπολης, υπήρχε θαλασσινή αύρα ή ασθενές μελτέμι που λειτουργούσε ανασχετικά στη νεφοποίηση αλλά και ως ένα "αέριο" φράγμα που δεν αφηνε τα νέφη της κοιλάδας να επεκταθούν-διασκορπιστούν σε μεγαλύτερη ακτίνα. Έτσι αυτά συνεχώς εγκλωβιζόταν και έπερναν ύψος λόγω του συνεχιζόμενου ανοδικού ρεύματος. Επιπλέον η υγρασία από τη βροχή που έπεσε αρχικά, εξατμιζόταν λόγω υψηλής θερμοκρασίας τοπικά και "αναγκαστικά" επανατροφοδοτούσε το σωρειτομελανία στην ίδια θέση. ΜΔ---

Ο Ιούλιος του 2008 ήταν θερμός!

Πολλοί είναι αυτοί που θεωρούν το καλοκαίρι που τελειώνει "κανονικό" από "ζέστη", λένε "δεν είχε καύσωνες" και ο άνεμος κράταγε καλά. Υπάρχει κάποια αλήθεια σε αυτό αλλά τα ιστορικά στοιχεία και οι απόλυτοι αριθμοί διαφωνούν αρκετά. Αν και θα γίνει μια συνολική αποτίμηση, μετά το πέρας του Αυγούστου, σε αυτή την ανάρτηση θα περιοριστούμε στον Ιούλιο. Λόγοι χρόνου μας περιόρισαν την επεξεργασία δεδομένων μόνο σε αυτά του αεροδρομίου Ηρακλείου (δεδομένα 44 χρόνων από το 1957 από την ιστοσελίδα www.tutiempo.net ) και σε αυτά των σταθμών του ΕΑΑ της Κρήτης.
Το πρώτο γράφημα αφορά τη μέση μηνιαία θερμοκρασία. Προσέξτε οτι η φετινή χρονιά ήταν στο αεροδρόμιο Ηρακλείου η 7η θερμότερη στα 44 αυτά χρόνια και μάλιστα ελάχιστα θερμότερη από τη περυσινή παρά τους καύσωνες του 2007!
Φαίνεται χαρακτηριστικά η ανοδική πορεία του υδραργύρου στη γραμμή τάσης και η διαφορά 1 βαθμού Κελσίου από το συνολικό μέσο όρο (πατήστε την εικόνα για μεγέθυνση):












Το διάγραμμα έδειξε και κάποιες "εκπλήξεις". Για παράδειγμα ότι θερμότερη χρονιά δεν ήταν αυτή του 1988 (2η) ούτε αυτή του 1998 (4η) αλλά αυτή του 1965. Παρότι για τη δεδομένη χρονιά δεν υπάρχει κάτι που να μας θυμίζει "ζέστες". Τη χρονιά εκείνη δεν υπήρχε καύσωνας για το αεροδρόμιο αλλά είχαμε 2 φορές καταγραφή 36,1 βαθμών και σχεδόν όλες τις ημέρες οι μέγιστες θερμοκρασίες περνούσαν τους 30 βαθμούς, μάλιστα ήταν η χρονιά με τη μεγαλύτερη μέση μέγιστη μήνα (30,9).

Επίσης αξιοσημείωτο το ότι ο ψυχρότερος Ιούλιος από τους 44 δεν είναι αυτός του 1992, αλλά εκείνος του 1969! Μια χρονιά με επίμονα-ψυχρά μελτέμια κατά την οποία η μέγιστη θερμοκρασία δεν ξεπέρασε τους 30 βαθμούς. Επίσης ενδιαφέρον το ότι το θεωρούμενο ως θερμό 1987 ήταν ψυχρότερο του μέσου όρου! Αυτό και τα προηγούμενα, μας δείχνουν οτι η μνήμη μας συχνά συγκρατεί επιλεκτικά κάποια στοιχεία, όπως οι καύσωνες και μας διαφεύγει η ουσία, αυτή της σταδιακής ανόδου των μέσων όρων θερμοκρασίας... (άλλα στοιχεία παρακάτω).

------------------------------------

Μια σύγκριση του Ιουλίου 2008 με την περυσινή "καυσωνάτη" αντίστοιχη περίοδο δείχνει πόσο "κοντά" είμαστε στις περυσινές καυτές "επιδόσεις" αντίθετα από αυτό που οι περισσότεροι πιστεύουν. Αν και τα στοιχεία από τους σταθμούς Davis του ΕΑΑ μας δίνουν τις μεγάλες περυσινές μέγιστες βλέπουμε τις μέσες μηνιαίες τιμές των 2 ετών (τετράγωνα) να είναι ιδιαίτερα κοντά και στους 6 σταθμούς, με μια μικρή απόκλιση στην περίπτωση του Ελους Κισσάμου τόσο στη μέση τιμή αλλά και στις μέσες μέγιστες και στις μέσες ελάχιστες τιμές (τα τριγωνικά σημεία στο διάγραμμα). Η απόκλιση αυτή εξηγείται από το γεγονός οτι στο Ελος δεν πιάνει ανάλογα το μελτέμι (ισχυρότερο φέτος) αλλά και το ότι οι περυσινές ζέστες επηρέασαν κυρίως τα δυτικά της Κρήτης. Στους άλλους σταθμούς οι μέσες ελάχιστες των 2 ετών είναι σχεδόν ταυτόσιμες και οι μέσες μέγιστες πολύ κοντά!:
















-----------------

Το επόμενο διάγραμμα δείχνει τις ίδιες τιμές στο σταθμό Κνωσού με την προσθήκη του "δροσερού" 2006 :












------------------

Για τους Ιούληδες στο αεροδρόμιο Ηρακλείου εχουμε ακόμη:
Μόνο 8 από τους 44 κατέγραψαν υετό, ως 14χιλιοστά το πολύ (29/7/84: 18,8min 22,8max - 14mm, μια πραγματικά ψυχρή μέρα).
Οι μέρες καύσωνα ή ισχυρής ζέστης είναι περιορισμένες, αναφέρουμε περιστατικά με μέση ημερήσια 30+, ελάχιστη 27+ και μέγιστη 36,6+:

5/7/58: max 37,2
17/7/70: max 37,2
20/7/73: διακύμανση 27-40 μέση34,1
8/7/76: 37max
11/7/77: 37max
31/7/85: max 38,2
25/7/87: min 27,2
27/7/87: mean 30,2
6/7/88: min 27
9/7/88: mean 30,5 min 27,5,
10/7/88: min 27
9/7/92: 38,8 max
9/7/96: 30,3 mean 37,6 max
3/7/98: 31,2 mean 38 max
4/7/98: 27,2 min 35,4 mean 43,6 max
27/7/98: 27,8 min
6/7/00: 30,2 mean
9/7/00: 31,2 mean 38 max
13/7/00: 39,4 max
30-31/7/01: min 27
25/7/02: 36,6max
5/7/03: 31,1 mean 37,4 max
25/7/07: 30,6 mean
26/7/07: 30,6 mean 38,2 max

Ημέρες με πολύ χαμηλές θερμοκρασίες πλην της 29/7/84:

11/7/82: min 15
1/7/92: 15,8min-24,2max-20,3mean

Χρονιές με μέσες μέγιστες μήνα πάνω από 30 (2008: 29,6):
1965: 30,9
2002: 30,5 (απουσία μελτεμιών)
1998: 30,4
1988: 30,3
2000, 2001: 30,2
2007: 30,1

Χρονιές με υψηλές μέσες ελάχιστες (μέσος όρος: 21,7):
1988: 24
2001: 22,9
1995, 1998, 2003, 2008: 22,7

Χρονιές με μέσες ελάχιστες κοντά στους 20:
1957: 20,1
1980: 20,3
1976: 20,5

Χρονιές με χαμηλές μέσες μέγιστες (μέσος όρος: 28,85):
1969: 26,6
1984: 27,6
1982, 1989: 27,7
1976, 1981: 27,8

Αυτά και να δούμε και ο Αύγουστος 2008 πόσο θερμός προκύπτει...
Καλό φθινόπωρο!

Αγρια Κρητικά Μελτέμια

Οι ετησίες φυσούν κάθε καλοκαίρι από την αρχαιότητα, όχι πάντως με την ίδια ένταση κάθε χρόνο.
Οι περιπτώσεις που αναφέρονται σε γραπτές πηγές (ακόμα και εκτός Κρήτης) είναι λίγες, προφανώς μόνο εφόσον οι άνεμοι αυτοί είχαν ασυνήθιστη ένταση. Ανάλογες περιπτώσεις μάλιστα τη σύγχρονη εποχή δεν θεωρούνται κάν άξιες αναφοράς στην ειδησεογραφία, προφανώς επειδή η ύπαιθρος έχει χάσει τη σημασία της σε σχέση με παλιά, το ίδιο και η αλιεία. Μόνο ο αυξημένος αριθμός πνιγμών που συνήθως καταγράφεται σε μέρες μελτεμιού στο νησί, δείχνει την έξαρση του φαινομένου. Στη νότια Κρήτη πάντως (εξόδους φαραγγιών, κοιλάδες με κατεύθυνση Β/Ν) οι άνεμοι αυτοί φαίνεται ότι πνέουν με ριπές που παρουσιάζουν μεγαλύτερη σφοδρότητα από ολόκληρη τη λεκάνη του Αιγαίου, ισχυρότεροι ακόμη και από τις βόρειες Κυκλάδες ή και τη Νότια Εύβοια ! (Γιώργος Παπακωστόπουλος «Οι Βοριάδες στο Αιγαίο», Ιστιοπλοϊκός Κόσμος IANOYAΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ ‘07, τεύχος 69, πρβλ. Δρεττάκη «Οι καιροί της Κρήτης»).

Επίσης στις περιπτώσεις που βρήκα για τα τελευταία κυρίως χρόνια, υπάρχει το πρόβλημα πως δύσκολα μπορεί κανείς να ξεχωρίσει τις περιπτώσεις βορείου ανέμου που συνοδεύτηκε με αστάθεια από εκείνες του καθαρού μελτεμιού. Η διαφοροποίηση δεν είναι εύκολη, αφού στο νησί μας οι θερινές βροχές, σπάνιες αλλά όχι ανύπαρκτες, συνήθως ακολουθούνται από βοριάδες που βαθμιαία παίρνουν τη μορφή ετησία. Παρακάτω θα προσπαθήσομε να κάνομε μια προσέγγιση αφαιρώντας κατά το δυνατόν τις περιπτώσεις βροχής αστάθειας. Επαναλαμβάνω, οι εξαιρετικές περιπτώσεις δεν είναι πολλές.

Ετσι για τους 16ο – 18ο αιώνες έχομε :

Το 1573 αναφέρονται ιδιαίτερα ισχυροί Β-ΒΔ άνεμοι και τρικυμιώδης θάλασσα τον Αύγουστο (Jean M. Grove - Annalisa Conterio «The climate of Crete in the sixteenth and seventeenth centuries», Padova, Italy, 1995, σ. 232)
Τον Ιούλιο 1591 αναφέρονται ιδιαίτερα ισχυροί ΒΔ άνεμοι (ίδια πηγή)
Τον Αύγουστο 1592 αναφέρονται ιδιαίτερα ισχυροί ΒΔ άνεμοι (ίδια πηγή)
Τον Αύγουστο 1694 οι ετησίες ήταν τόσο ισχυροί ώστε ο Ενετικός Στόλος χρειάστηκε είκοσι (20) μέρες για να πάει από το Σούνιο στη Χίο (Λ. Καραπιπέρης, «Επί αξιοσημειώτων τινών περιπτώσεων ετησίων ανέμων εις την περιοχήν του Αιγαίου», Επετηρίδα εταιρείας Κυκλαδικών Μελετών, 1969)
Το 1788 από 1η Ιουλίου μέχρι 7 Αυγούστου οι ετησίες ήταν τόσο ισχυροί ώστε καθιστούσαν απαγορευτικές τις εργασίες φόρτωσης-εκφόρτωσης στη Σαντορίνη (μαρτυρία Fauvel, ίδια πηγή).

Για να νεώτερα χρόνια έχομε τις ακόλουθες πληροφορίες για την Κρήτη βασικά :

Την 12-7-1928 οι ετησίες στην Αθήνα (Αστεροσκοπείο/πόλη) έφθασαν τα 33,8 m/sec ήτοι περ. 120 χιλ/ώρα. Αραγε, πόσο να ήταν η τιμή στην Πάρνηθα ;
Την 1 Ιουλίου 1942 ισχυρός βόρειος άνεμος και θαλασσοταραχή, αλλά και βροχή στην Κρήτη
Ο Αύγουστος 1936 χαρακτηρίστηκε από σπάνιας έντασης ετησίες στο νησί
Την 26 έως 29 Αυγούστου 1940 ψυχροί ισχυροί βόρειοι άνεμοι και ισχυρή θαλασσοταραχή Κρήτη
Αρχές Ιουλίου 1957 θαλασσοταραχή, βόρειοι άνεμοι αλλά και τοπικές βροχές Κρήτη
Ολο τον Αύγουστο 1961 σημειώθηκαν συνεχείς ισχυροί ετησίες
Την 26-27/7ου και 17-18/8ου 1971
Την 19-7-1976 (ισχυρή θαλ/χή και πνιγμοί στο νησί)
28-29/7/1977, 3 πνιγμοί στο νησί
Την 28-30/7/1978 (θυελλώδεις, προβλήματα ακόμη και στις αεροπορικές πτήσεις, 2 ναυτικά ατυχήματα από τα οποία ένα στο Ηράκλειο)
Την 13-14 και 20-21 Ιουνίου, την 9, 21-22 και 29 και 30 Ιουλίου 1984 (στην τελευταία περίπτωση ψυχροί άνεμοι, θαλασσοταραχή αλλά και βροχές στο νησί)
Την 6-8 και 22-26 Ιουλίου 1989
Την 23-24 Αυγούστου 1990 βροχές, σχετικό ψύχος και θαλ/χή
Την 2-5 και 14-15 Αυγούστου 1993 (έως 9 μπ, προβλήματα, ναυτικά ατυχήματα ανά το Αιγαίο και στο νησί)
Την 15-16 Ιουνίου (!) και 24-7-1996 (έως 9 μπ)
Την 18-6-2000 (έως 9 μπ, αποκλειστηκαν οι Κυκλάδες), καθώς και από 30/7ου έως 18/8ου ίδιου έτους.

Κατά μία θεωρία που φαίνεται ότι επαληθεύεται, οι ετησίες συνδέονται με την 11ετή περίοδο των ηλιακών κηλίδων (Λεων. Καραπιπέρη «Οn the variation of the etesians within the sunspot cycle», Geofisica Pura et Applicata, Milan, 1960, σ. 190-2). Σύμφωνα με τον αείμνηστο καθηγητή, κατά τα έτη της μέγιστης ηλιακής δραστηριότητας (που στην περίοδο 1870-1958 παρατηρήθηκε τα έτη 1870, 1883, 1893, 1905/6, 1917, 1928, 1938, 1947/8 και 1957/8) είχαμε αντίστοιχη έξαρση των ετησίων και αντίστροφα.

Ισως αυτό να είναι και ένας οδηγός για το μέλλον.

ΓΣ

Καύσωνες και ανομβρίες στην Κρήτη

Κανείς δεν θα με κακολογήσει, ελπίζω, αν κάνω άλλη μια αναδρομή στο παρελθόν, συρράπτοντας τα διάφορα στοιχεία που έχω βρει μέχρι τώρα.

Καύσωνες και ανομβρίες είχαμε ανέκαθεν, όχι μόνο τα τελευταία χρόνια. Πολλές φορές ήταν εξακολουθητικά τα φαινόμενα.

Α. Κατ’αρχήν ως προς τους πρώτους, παρόλο που η θερμοκρασιακή αλλαγή δεν έχει άμεση σχέση με τις ακραίες τιμές, είναι χρήσιμο να υπενθυμίσομε ότι η απολύτως μέγιστη καταγεγραμμένη θερμοκρασία της Κρήτης είναι 45,7 C και σημειώθηκε στο Ηράκλειο την 16-6-1914 (Ελ. Πλατάκης «Το Κλίμα της Κρήτης», 1964, σ. 8, Λ. Καραπιπέρης «Η διανομή των απολύτως άκρων θερμοκρασιών εις την Ελληνικήν χερσόνησον», Πρακτικά της Ακαδημίας Αθηνών έτους 1954, σ. 415, Oliver Rackham –Jennifer Moody, «Η δημιουργία του Κρητικού Τοπίου», 2004, σ. 51). Πέρυσι το ρεκόρ αυτό πράγματι παραλίγο να καταρριφθεί (45o C στην Παλιόχωρα την 26/6/07 όπως έγραψε ο Δρεττάκης στο σημείωμά του της 3-7-07). Αντίθετα, κατά τον μεγάλο πανελλήνιο καύσωνα του Ιουνίου 1916 που κατέρριψε ρεκόρ σε άλλα μέρη της Ελλάδος, η μέγιστη θερμοκρασία της Κρήτης σημειώθηκε στα Χανιά και ήταν (μόνο) 41,5 C (8 και 19 Ιουνίου).

Αναφορές για ακραίους καύσωνες στην Κρήτη κατά τους προηγούμενους αιώνες έχομε λίγες, ίσως επειδή το φαινόμενο αυτό παλιότερα θεωρείτο άξιο αναφοράς μόνο όταν επέφερε σοβαρές ζημίες και απώλειες σε ανθρώπινες ζωές, κάτι σπάνιο, επειδή οι θάνατοι από ζέστη πριν από 100-150 χρόνια ήταν πολύ πιο σπάνιοι από σήμερα, για λόγους τρόπου ζωής, περιβαλλοντικούς και πληθυσμιακούς.

Εγγραφες αναφορές λοιπόν έχομε για τις ακόλουθες ημερομηνίες :

Το καλοκαίρι 1565 (μεγάλες ζημίες, Jean M. Grove - Annalisa Conterio «The climate of Crete in the sixteenth and seventeenth centuries», Padova, Italy, 1995, που είχε την ευγένεια να μου βρει ο Δρεττάκης)
Το μεγαλύτερο μέρος του έτους 1566 (Ιbid)
Τον Ιανουάριο 1585 επί 15 ημέρες επικράτησαν θερμοκρασίες Ιουλίου (Ιbid, παρόμοια μαρτυρία υπάρχει και για την Αθήνα το 1835)
Το μεγαλύτερο μέρος του έτους 1596 και ιδίως το καλοκαίρι (Ιbid, πέθαναν ζώα, μετανάστευση)
Τον Ιούνιο 1599
Το καλοκαίρι 1611
Τον Ιούνιο 1620
Τον Ιούλιο 1625 με νότιους ανέμους (!)
Τον Μάιο-Ιούνιο 1630 με νότιους ανέμους
Την άνοιξη 1643 με νότιους ανέμους τον Μάιο και Ιούνιο (λιμός)
Την 30-5-1793 (=12/6ου) ο Olivier («Voyages dans l’Empire Othomane» αναφέρει ότι τα κανόνια ενός γαλλικού πολεμικού πλοίου που ναυλοχούσε στη Σούδα είχαν τόσο ζεσταθεί από αφόρητα ζεστό σφοδρό νότιο άνεμο, ώστε ήταν αδύνατο να τα αγκίξει άνθρωπος».
Την 10(= 23) Ιουλίου 1804, διήρκεσε 5 μέρες και χαρακτηρίστηκε εκείνη την εποχή πρωτοφανής («κάψες υπερβολικές, όπου δεν τις ενθυμείται κανείς άνθρωπος», Γεωργίου Νικολετάκη «Χρονικά», σε έργο του Θεοχ. Δεττοράκη «Νεοκρητικά Μελετήματα, Τ. Α, 2005, σελ. 42, 59)
Την 13(=26) Ιουλίου 1811 (ίδια πηγή)
Την 2 (= 15) Ιουλίου 1864 οπότε αναφέρονται και 4 νεκροί (Παρλαμάς, Κρητικά Χρονικά 1949)
Την 15 (= 28) Ιουνίου 1880 (Ibid)
Την 4 Δεκεμβρίου (= 17) 1864 «έγινεν ένας νότιος άνεμος άξιος να σημειωθεί δια την θερμότητα» (ό.π. σ. 322)
Την 20 Αυγούστου 1887 (ανυπολόγιστες ζημίες στη γεωργία και κτηνοτροφία, ξηρασία, Ibid)
Όπως είπαμε, τον Ιούνιο 1914 (ρεκόρ ζέστης) και 1916.
Την 14 Αυγούστου 1938
Την 20-24 Αυγούστου 1945
Την 22 Αυγούστου 1952 (ζημίες στα αμπέλια)
Την 22-23 Αυγούστου 1956 (με νότιο άνεμο, ζημίες στα αμπέλια)
Τον Αύγουστο 1959 (ζημιές αμπέλια)
Την 3-7-1960
Την 13-6-1969
Την 20-7-1973
Την 10 Ιουλίου 1977 (πέθαναν ζώα, ένας θάνατος στη Σαμαριά)
Την 16-6-1978
Την 25 έως 27 Ιουνίου 1982
Τον Ιούλιο (25-28) και την 8 Αύγουστο 1987 (αναφέρθηκαν λίγοι θάνατοι, ιδίως στη Δυτική Κρήτη)
Την 9 Ιουλίου 1992
Την 27 Ιουνίου και 18 Ιουλίου 1995
Την 3 και 4 Ιουλίου 1998 (λίβας, 44 C στη Σούδα – τέταρτη υψηλότερη τιμή, ζημίες στη γεωργία και κτηνοτροφία)
Την 12, 13 και 19 Αυγούστου 1999 με όμοιες ζημίες
Την 6, 9 και 12 Ιουλίου 2000
Την 11-12 Αυγουστου 2002 (έως 44,4 C στο Ηράκλειο – τρίτη υψηλότερη τιμή, με ασυνήθιστους νότιους ανέμους)
Τέλη (ιδίως 26) Ιουνίου 2007 (45o C στην Παλαιόχωρα – δεύτερη υψηλότερη τιμή, ζημίες, λίγοι θάνατοι)

Ετσι οι πλέον έντονοι καύσωνες με ζημίες ή και θύματα φαίνεται να σημειώθηκαν τα έτη 1565/6, 1596, 1643, 1804, 1864, 1880, 1887, 1914, 1952, 1956, 1959, 1977, 1987, 1998, 1999, 2002 και 2007

Β. Η ξηρασία έχει απασχολήσει περισσότερο τους συγγραφείς, ωστόσο οι πηγές δεν είναι πάντα σαφείς ως προς το παρελθόν. Για την Κρήτη μπορούμε να αναφέρομε τα παρακάτω στοιχεία, τα οποία αποδεικνύουν ότι η ξηρασία ανέκαθεν έπληττε περιοδικά την Κρήτη ακόμη και κατά τους χειμερινούς μήνες :
Την άνοιξη 1550 επικράτησε τρίμηνη ξηρασία στο νησί (Jean M. Grove - Annalisa Conterio ό.π.)
Aπό Νοέμβριο 1554 έως και Απρίλιο 1555 επικράτησε εξάμηνη ξηρασία, έλλειψη νερού, έβρεξε μόνο τον Μάιο (γενικευμένη σε Ελλάδα και Τουρκία, βλ. παραπάνω)
Την άνοιξη 1556, μετανάστευσαν κάτοικοι,
Τον χειμώνα και άνοιξη 1561-2
Τέλη χειμώνα-άνοιξη 1564-5, έλλειψη νερού, καύσωνες το καλοκαίρι (γενικευμένη ξηρασία σε Αιγαίο και Α. Μεσόγειο)
Τον χειμώνα 1565/6 που υπήρξε θερμός και ολόκληρο το έτος 1566 έως τέλη Νοεμβρίου, καύσωνες, έλλειψη νερού
Τον χειμώνα 1570-1 έως Μάρτιο
Την άνοιξη 1573
Τον χειμώνα 1577/8 και 1579/80 (η ξηρασία ήταν γενική σε όλη τη νησιωτική Ελλάδα, στο νησί επλήγη ιδίως η Μεσσαρά, βλ. Peter Schreiner “Die Byzantinischen Kleinchroniken” T. A’ σ. 508 χρον. αρ. 34).
)
Την άνοιξη 1583 με νότιους ανέμους
Τον χειμώνα 1589-90 και την άνοιξη 1590 (επί πέντε μήνες έπνεαν νότιοι άνεμοι, ακολούθησαν καταρρακτώδεις βροχές τον Ιούνιο). Σημειούται πάντως ότι ο χειμώνας 1590/1 και λιγότερο ο επόμενος 1591/2 υπήρξε, σύμφωνα με συγκλίνουσες πηγές, δριμύτατος και προκλήθηκε λιμός στον πληθυσμό του νησιού (Conterio, ό.π., Peter Schreiner ό.π. σ. 509 αρ. 36, χρονικό 65).
Τα έτη 1592 και 1593 (άρθρο Γιώργου Κιούση «Στα χρόνια της μεγάλης ξηρασίας», ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ της 18-1-2007, σύμφωνα με δενδροχρονολογικές μεθόδους)
Το καλοκαίρι 1594, οπότε συνεχείς νότιοι άνεμοι στο νησί (κοινή αναγραφή από Κιούση και Conterio !). Εβρεξε όμως καταρρακτωδώς τον Αύγουστο !
Την άνοιξη 1595.
Από Νοέμβριο 1595 μέχρι φθινόπωρο 1596 εκτός Μαρτίου, επικράτησαν καύσωνες (very hot streams), πείνα, πέθαναν ζώα, γενικευμένη ξηρασία σε ολόκληρη τη νησιωτική Ελλάδα, ομαδική μετανάστευση από τα νησιά)
Τον χειμώνα 1600-1 από Σεπτέμβριο 1600 έως και Ιανουάριο 1601
Τον χειμώνα 1603/4 και την άνοιξη 1604 (σε ολόκληρο το Αιγαίο)
Την Άνοιξη 1607
Ολο τον χειμώνα 1613-4 και την επόμενη άνοιξη
Τον χειμώνα 1620/1 (σε ολόκληρο το Ελληνικό Αρχιπέλαγος)
Την άνοιξη 1625 που ακολουθήθηκε από καύσωνες με νότιους ανέμους τον Ιούλιο (!)
Τον χειμώνα 1625-6 και την επόμενη άνοιξη (θερμοί νότιοι άνεμοι, έλλειψη νερού - μεταναστεύσεις αγροτών)
Τον χειμώνα-άνοιξη (πλην Μαίου) 1630-1
Την άνοιξη 1643 με καύσωνα και νότιους ανέμους τον Μάιο και Ιούνιο (λιμός στο νησί, γενικευμένη ξηρασία σε ολόκληρο το Ελληνικό Αρχιπέλαγος)
Το ίδιο τον χειμώνα 1643/4
Το 1657 (Ibid)
Το 1690 (Τουρκοκρατία, βλ. παραπάνω Conterio, με βάση αναγραφές του Νικ. Σταυρινίδη)
Το 1695 (Τουρκοκρατία, Conterio ως άνω)
Το 1716 (Κιούσης)
Το 1824 (Κιούσης)
Τον χειμώνα 1835 στην Αθήνα παρουσιάστηκε το φαινόμενο που αναφέρει η Conterio για την Κρήτη τον Ιανουάριο 1585 (επικράτησαν τόσο υψηλές θερμοκρασίες ώστε παρουσιάστηκαν κρούσματα … ηλίασης – βλέπομε ότι τίποτα δεν είναι απίθανο). Επειδή η Ανατολική προσήνεμη χώρα έχει ομοιότητες, οι θερμοκρασίες αυτές των Αθηνών πρέπει να εμφανίστηκαν και στην Κρήτη – ιδίως από τη στιγμή που το φαινόμενο δεν είναι πρωτοφανές, έστω και αν συμβαίνει κάθε 250 χρόνια.
Το 1870 («επικράτησεν ανομβρία και λειψυδρία μεγίστη μέχρι τις 7 Μαρτίου (…)», και στη συνέχεια πάλι μέχρι τέλη Δεκεμβρίου (= μέσα Ιανουαρίου 1871), λιτανείες, στέρεψαν οι πηγές και τα πηγάδια (Παρλαμάς, Κρητ. Χρον. 1949 σ. 324)
Το 1874, από μέσα Απριλίου και μετά, μεγίστη ξηρασία, νότιοι άνεμοι, λιτανείες (Παρλαμάς σ. 325).
Το 1878 «δεν έβρεξεν εις την Κρήτην από τον Απρίλιον μέχρι 13 (= 26) Δεκεμβρίου (…)» (Παρλαμάς σ. 330).
Το 1879 (ομοίως)
Ολο το έτος 1886 μέχρι σχεδόν αρχές Απριλίου 1887, μεγάλες ζημίες, θεωρήθηκε η μεγαλύτερη ξηρασία από αιώνων (Παρλαμάς ό.π. σ. 341).
Την άνοιξη 1898 ξηροί άνεμοι, ζέστη, λιτανείες. Η ξηρασία ήταν γενική, αφού το έτος αυτό παρατηρήθηκε στην Αθήνα η χαμηλότερη τιμή βροχόπτωσης της περιόδου 1861-1940 δηλαδή μόλις 115,7 χιλ (Η. Μαριολόπουλος, Το Κλίμα των Αθηνών, 1956, σ. 19).
Τα έτη 1935/6 και 1936/7 ήταν πολύ ξηρά, επικράτησε η μεγαλύτερη ανομβρία των τελευταίων δεκαετιών
Τον χειμώνα 1941/2 (Κιούσης)
Το 1947
Τον χειμώνα 1950/1 ( « )
Τον χειμώνα 1969/70 ( « )
Τον χειμώνα 1989/1990, που όλοι μας θυμόμαστε. Εγώ προσωπικά θυμάμαι τότε ότι ένας υπόγειος ποταμός στα Χανιά, η πρόσβαση στον οποίο ακόμα υπάρχει στην οδό Αναπαύσεως, σχεδόν σταμάτησε να ρέει, για πρώτη φορά τις τελευταίες δεκαετίες.
Τον χειμώνα 2000/1
Εν μέρει και κατά τόπους τον περασμένο χειμώνα 2007/8 (ιδίως επειδή ακολούθησε τον επίσης φτωχό του 2006/7).

Ετσι οι πλέον έντονες ξηρασίες φαίνεται να εκδηλώθηκαν τα έτη 1550, 1554/ 1555, 1556, 1564/5 και 1565/6, 1570-1 1577/8 και 1579/80, 1589-90, 1594, 1595/1596, 1600/1, 1603/4, 1613/4, 1620/1, 1625/6, 1630/1, 1643/4, 1690, 1695, 1870, 1874, 1878, 1886/7, 1898, 1935/6 και 1936/7, 1950/1, 1969/70, 1989/1990, 2000/1 και λιγότερο 2006/7 - 2007/8.

Κατά τον Γ. Κιούση «Από το 1860 έως το 2001 εκδηλώθηκαν δεκαπέντε τουλάχιστον πολύ ισχυρές ανομβρίες και ξηρασίες και πολύ περισσότερες μικρότερης έντασης, με αφετηρία έναρξης πάντοτε μεταξύ Οκτωβρίου και Ιανουαρίου».

Αρα, όλα να τα περιμένομε. Δεν θα πρόκειται όμως για πρωτοφανή φαινόμενα, διερωτώμαι μάλιστα αν μπορούμε ακόμα και να τα χαρακτηρίσομε ακραία….

Πολλά φιλιά

ΓΣ

Υγρές ημέρες, ωραία δειλινά

Δεν είμαι καλός φωτογράφος, αλλά δεν αντιστέκομαι στα ηλιοβασιλέματα που προσφέρει ο υγρός Ιούλιος στις Κάτω Γούβες...















Κάποιοι διαμαρτύρονται για την υγρασία που συνοδεύει την άπνοια των τελευταίων ημερών. Πολλοί θα δυσανασχετούν από αύριο για το μελτέμι που θα μας κυριέυσει. Και περισσότεροι τις πρώτες μέρες του Αυγούστου που αναμένονται θερμότατες. Αλλοι τα βλέπουν όλα ωραία και καλοκαιρινά... Προς το παρόν κρατώ το ηλιοβασίλεμα. Θα ήθελα βεβαίως να είχα και πυργοσωρείτη στο φόντο... Σε λίγες μέρες, με το τέλος του Ιούλη, θα πούμε περισσότερα...

Το πρόσφατο "θερμό επεισόδιο" μέσα από τους δορυφόρους της NASA

Το σύντομο (ευτυχώς) κύμα ζέστης που επηρέασε κυρίως τη Δυτική Κρήτη πριν από 2 μέρες καταγράφηκε και από τις δορυφορικές εικόνες της NASA και μάλιστα με τρόπο σπάνια παραστατικό, λόγω της ταυτόχρονης μεταφοράς σκόνης από τις ακτές της Αφρικής προς τα Βαλκάνια. Όπως φαίνεται από τις δύο παρακάτω φωτογραφίες της Τρίτης 15/7, το "θερμό κύμα" και η σκόνη που φέρει μαζί του κινούνται νοτιοδυτικά της Ελλάδας και πλησιάζουν ήδη τη Δυτική Πελοπόννησο, τα Επτάνησα και τη Δυτική Κρήτη. Την ίδια στιγμή στο Καρπάθιο Πέλαγος και στα νότιοανατολικά της Κρήτης φαίνονται τα έντονα βορειοδυτικά ρεύματα που επικρατούν:

Στις επόμενες δύο φωτογραφίες που τραβήχτηκαν πιο αργά το μεσημέρι της Τρίτης το "θερμό κύμα" έχει προχωρήσει πολύ ανατολικότερα:


Στις δύο επόμενες φωτογραφίες της Τετάρτης το κύμα της σκόνης και της ζέστης έχει αρχίσει να φεύγει προς την Ανατολική Μεσόγειο την ίδια στιγμή που οι βόρειες ψυχρότερες αέριες μάζες έχουν εισβάλει στα Βαλκάνια και έχουν δημιουργήσει έντονες νεφικές αναπτύξεις, προσφέροντας σαφώς πιο καθαρή ατμόσφαιρα:


Στη σημερινή φωτογραφία είναι ακόμα πιο ξεκάθαρη η μεταβολή στην ατμόσφαιρα:

Η διεύθυνση της NASA στην οποία προσφέρονται αυτές και πολλές ακόμα φωτογραφίες είναι http://rapidfire.sci.gsfc.nasa.gov/subsets.
Ας ελπίσουμε πάντως ότι δεν θα ασχοληθούμε πολλές φορές ακόμα αυτό το καλοκαίρι με "θερμά επεισόδια" .