Τρίτη 30 Οκτωβρίου 2007

Νοέμβριος, προσοχή στις μπόρες

Παρόλο που τα μέσα ύψη βροχής του μήνα αυτού, πρόδρομου του χειμώνα, είναι – περιέργως πως - μικρότερα του Οκτωβρίου, οι μπόρες του είναι το ίδιο άγριες, με πλημμύρες, ζημιές και ενίοτε θύματα. Τα χαρακτηριστικά των φαινομένων αυτών είναι ίδια με τον Οκτώβριο, δηλαδή τοπικότητα αλλά και ομοιογένεια για τη βόρεια Κρήτη. Ανεμοστρόβιλοι, τρικυμίες και χιόνια είναι επίσης αρκετά συνήθη φαινόμενα, ιδίως το τρίτο δεκαήμερο, οπότε ο καιρός αγριεύει, με μικρή προτίμηση την 21-22.

Η πρώτη μαρτυρία για τον μήνα αυτό σχετίζεται με την ιστορία του Ηρακλείου :

Το 1668 πρώιμες καταρρακτώδεις βροχές είχαν σαν συνέπεια να σταματήσει η πολιορκία του Μεγάλου Κάστρου από την 15 (= 28) Νοεμβρίου (Ν. Σταυρινίδη «Η τελευταία περίοδος της πολιορκίας του Μ. Κάστρου», 1979, σ. 26)

Νοεμβριάτικος χειμώνας αναφέρεται και το έτος 1778 από τον Sonnini (“Voyages en Grece et en Turquie”), ο οποίος αναφέρει ότι «το έτος αυτό ο χειμώνας στα Χανιά άρχισε στις 11 Νοεμβρίου (= 24/11ου). Οι πρώτες βροχές συνοδεύονταν από θύελλες, καταιγίδες και κεραυνούς. Ηταν μικρής διάρκειας αλλά δριμύτατος (…)τα φυτά σκεπάστηκαν με χιόνι και χαλάζι και εμαράθηκαν».

Την 1 (= 14) Νοεμβρίου 1864 «άρχισε βροχή από την πρώτην ώραν της νυκτός μέχρι της ενάτης και επλημμύρισεν η αγορά και εβυθίσθη, εχάλασεν το τελωνείον, επνίγη ο φύλαξ του τελωνείου. Εγινε μεγίστη ζημία εις πολλούς, ώστε γέροντες άνθρωποι δεν ενθυμούνται ομοίαν πλημμύραν εντός του Ηρακλείου. Το ίδιο έγινεν και εις Ρέθυμνον και Χανία, μόνον εις τα πόλεις και τα πλησιόχωρα παράλια» (Μεν. Παρλαμά «Ιστορικά και λαογραφικά Σημειώματα Στεφ. Νικολαίδου», Κρητ. Χρον. 1949 σ. 323).

Το έτος 1881 «Νοεμβρίου 9 (= 22-11ου). Φρικτή καταιγίς κατέστρεψε, εξεπάτωσε και κατέσπασεν ελαιόδενδρα και πλείστα άλλα δένδρα εις την ακτίνα Μητροπόλεως, Πλατάνου, Αγίων Δέκα, Αμπελούζου, Σίβα κλπ, αξίας ενός εκατομμυρίου. Το ίδιος ακολούθησεν και εις τα χωρία της επαρχίας Αρκαδίας. Η καταιγίς διήρκεσε δύο ώρας σχεδόν, ημέραν. Εις άλλο μέρος δεν έγινεν ουδέν» (Παρλαμάς, ό.π. σελ. 334).

Το 1883, «19 προς τα 28 8/βρίου (= 10-11ου) : «Δι’όλης της νυκτός ραγδαιοτάτη βροχή καταστρέψασα οικίας, τους δρόμους, την θύραν του λιμένος. Εξερρίζωσε και την πλάτανον του Χιαντριβανιού, + αριθ. 4 σχεδόν εις ώρας (πνιγμοί ;). + Εις τα χωρία πέριξ του Ηρακλείου δεν έκαμε τοιαύτην βροχήν, ει μη την επιούσαν» (Παρλαμάς, ο.π. σ. 338).

Το 1884 «εις τας 26 8/βρίου (= 8-11ου) ήρχισε χειμών μετά ραγδαιοτάτων βροχών και βροντών, διαρκέσας επί πολλάς ημέρας. Εχάλασαν σπίτια, επλακώθησαν δύο οθωμανόκόριτσα, εξερριζώθηκαν δένδρα από πλημμύραν εις Καβροχώρι, οπού εθεωρήθη και αυτή σπανία δια τας ζημίας προ πάντων» (Παρλαμάς,ό.π. σ. 338)

Το 1887 «8/βρίου 31 (= 13-11ου). Εγινε καταιγίς πρωτοφανής, η οποία επέφερε ζημίας σπουδαίας εις τας επαρχίας Μαλεβυζίου και Μυλοποτάμου μετά βροχής και χαλάζης, καταστρέψασα δένδρα και εκριζώσασα άπειρα, προ πάντων εις Καμάρι, Τύλισσον, Κορφές, όπου έρριψε και το κωδωνοστάσιον κλπ άλλα δυστυχήματα. Ανθρωποι και ζώα δεν εβλάβησαν.» (Παρλαμάς, ό.π. σελ. 341).

Το 1894 αναφέρεται ότι έβρεχε όλες τις μέρες του Νοεμβρίου.

Πλήμμυρες σημειώθηκαν την 17-21 Νοεμβρίου 1904 με ζημίες (τα 2/3 του ελαιοκάρπου), δριμύ ψύχος, χιόνια μέχρι πρόποδες και σφοδρή θαλ/χή με ναυάγια

Την 18-20/11/1917 (νέο ημερολόγιο) σημειώθηκαν σφοδρές βροχοπτώσεις στο νομό Χανίων, έπεσαν σπίτια στην πόλη ενώ παρασύρθηκαν πολλά άλλα σε χωριά καθώς και χιλιάδες δένδρα, ιδίως στις επαρχίες Κυδωνίας, Αποκορώνου και Κισσάμου, τέλος δε έπεσαν γέφυρες, Το συνολικό ύψος βροχής του μηνός στα Χανιά ανήλθε σε 333,4 χιλ. που παραμένει μέχρι σήμερα το μηνιαίο ρεκόρ για την πόλη το Νοέμβριο, ενώ το ημερήσιο ύψος βροχής ανήλθε σε 123,3 χιλ την 18η, ρεκόρ που ξεπεράστηκε ελαφρά μόλις το 1953. Αξίζει να σημειωθεί ότι την επομένη ημέρα (19-11-1917) η βροχή εξακολούθησε με αμείωτη ένταση, αφού έπεσαν άλλα 115,7 χιλ, αλλά από αυτά τα 69,8 χιλ. έπεσαν σε 6 ώρες ήτοι από 08.00 έως 14.00 της 19ης. Η βαρομετρική κατάσταση ευνοούσε τα φαινόμενα αυτά (ισχυρός συνδυασμός).

Την 21-24/11/1921 έπεσαν καταρρακτώδεις βροχές και σημειώθηκαν χιονοπτώσεις σε όλη την Κρήτη, ενώ σημειώθηκαν ζημίες στο παλιό λιμάνι των Χανίων. Αξίζει να σημειωθεί ότι την 22-11-1921 σημειώθηκε στο Ηράκλειο το ρεκόρ βροχόπτωσης σε 24 ώρες – τουλάχιστον για το πρώτο ήμισυ του 20ού αιώνα, δηλαδή 184,0 χιλ. (Ε. Πλατάκης, 1964, Το Κλίμα της Κρήτης σελ. 31). Εκτός από τις γραπτές μαρτυρίες για ζημίες και πνιγμούς στο Ηράκλειο που ανέφερα στο προηγούμενο άρθρο σχετικά με τη νεροποντή της 17-10-1937, δεν έχω στα χέρια μου σαφή ένδειξη για την τιμή της βροχόπτωσης εκείνης της ημερομηνίας, οπότε η τιμή των 184 χιλιοστών της 22-11-1921 πιθανόν να είναι το ρεκόρ όλων των εποχών για την πόλη. Και στη περίπτωση τούτη η βαρομετρική κατάσταση δικαιολογούσε τη νεροποντή (ισχυρός συνδυασμός με β.χ. νότια της Κρήτης),

Την 1η Νοεμβρίου 1927 σφοδρή καταιγίδα με καταρρακτώδη βροχή στην περιοχή πάλι Χανίων προκάλεσε πλημμύρες τόσο στην πόλη όσο και στην ύπαιθρο, όπου παρασύρθηκαν δρόμοι και φυτείες σε παραποτάμιες περιοχές, τρεις γέφυρες στην Κίσσαμο κλπ

Την 21-22/11/1929 καταρρακτώδεις βροχές πάλι στο νομό Χανίων, παρέσυραν δένδρα, τρία ελαιοτριβεία και 4 γέφυρες στο Σέλινο και την Κίσσαμο, ενώ έπεσαν σπίτια στο Καστέλι.

Την 13-14/11/1930 σοβαρές πλημμύρες πάλι στο νομό Χανίων, με αποτέλεσμα να πλημμυρίσουν σπίτια στα Χανιά, στη Σούδα και στις Καλύβες, να σημειωθούν μεγάλες ζημίες στον Αποκόρωνα και να αλλάξει η κοίτη του ποταμού Κερίτη. Η συνολική μηνιαία βροχόπτωση στα Χανιά ανήλθε σε 212,0 χιλιοστά, αλλά η βροχόπτωση από 14.00 έως 20.00 της 13-11-30 ανήλθε σε 68,0 χιλιοστά.

Πρώιμη κακοκαιρία σημειώθηκε την 7-11-1932, οπότε πλημμύρισαν οι χείμαρροι και τα ποτάμια και προκάλεσαν πολλές ζημίες, ενώ σημειώθηκε και η σφοδρότερη θαλασσοταραχή από 10ετίας. Ζημίες στην προκυμαία και σε μερικά καταστήματα στο παλιό λιμάνι Χανίων. Επίσης την 15/11/1932 σημειώθηκαν μεγάλες ζημίες αλλά στην ανατολική Κρήτη αυτή τη φορά. Στη Δυτική επικράτησε κυρίως σφοδρός άνεμος και ισχυρή θαλ/χή.

Την 7-11-1937 φοβερές πλημμύρες στη Μεσσαρά. 18 σπίτια έπεσαν σε τρία χωριά. Ογκώδεις βράχοι κατέστησαν τους δρόμους αδιάβατους, ξερριζώθηκαν δένδρα, πνίγηκαν ζώα. Τα νερά έφθασαν σε ύψος 1,5 μέτρου.

Την 27-11ου του ίδιου έτους (1937) σειρά ανεμοστρόβιλων (!) σημειώθηκε σε χωριά των νομών Χανίων, Ρεθύμνου και Ηρακλείου. Εκατοντάδες δένδρα ξερριζώθηκαν στο Σέλινο Χανίων, ιδίως στα χωριά Πλεμενιανά, Κακοδίκι και Σκάφη. Ένα άτομο σκοτώθηκε και σημαντικές ζημίες σημειώθηκαν σε 7 χωριά του Ρεθύμνου, ενώ σε 5 χωριά του Ηρακλείου ανηρπάγησαν στέγες και ξερριζώθηκαν δένδρα. Ακολούθησαν βόρειοι άνεμοι.

Ο Νοέμβριος 1953 υπήρξε δύσκολος, με τρία διαδοχικά ξεσπάσματα, στις 2, στις 9-10 και στις 16-17. Την πρώτη φορά σημειώθηκε τοπική νεροποντή στα Χανιά, εξαιτίας της οποίας καταστράφηκαν τα καταστήματα στην οδό Μουσούρων, πλημμύρισαν όμως σπίτια και σε άλλα μέρη της πόλης. Την 9 και 10 έπεσαν στα Χανιά τόσες βροχές όσο όλο τον προηγούμενο χειμώνα (130,0 χιλ σε 24 ώρες, που είναι και το ρεκόρ ημερήσιας βροχόπτωσης του μήνα αυτού για την πόλη, από τα οποία τα 93,3 χιλ. έπεσαν σε 12 ώρες ήτοι τη νύκτα της 9ης προς 10η του μήνα, ενώ τα χιλιοστά βροχής όλου του μήνα έφθασαν τα 280). Στην πόλη πλημμύρισαν 10 σπίτια και καταστήματα, μεγάλες δε ζημίες σημειώθηκαν σε όλες τις επαρχίες του νομού : Στο Ακρωτήρι καταστράφηκαν σπίτια, ιδίως στο Χορδάκι και Χωραφάκια, ενώ παρασύρθηκε μία γέφυρα. Τα νερά του ποταμού Πλατανιά σκέπασαν τη γέφυρα, έσπασε το φράγμα της Αγυιάς, ξερριζώθηκαν δένδρα και υπέστησαν ζημίες σπίτια στις Βουκολιές, Παλαιά Ρούματα, Σκουτελώνα κλπ. Λέγεται ότι οι κάτοικοι μάζευαν τον ελαιόκαρπο από τις εκβολές των ποταμών. Τέλος τη νύκτα της 16 προς 17 άγρια κακοκαιρία έπληξε όλη την Κρήτη, με άφθονα χιόνια μέχρι χαμηλό υψόμετρο. Καταπλακώθηκαν εκατοντάδες ζώα. Ένα άτομο παρασύρθηκε από τη χιονοθύελλα στο χωριό Βουτά Χανίων και σκοτώθηκε.

Την 12-11-1954 σημειώθηκε πρωτοφανής και αιφνίδια πλημμύρα στο φαράγγι της Σαμαριάς. Παρασύρθηκαν 4 σπίτια στην Αγία Ρουμέλη και κατέστησαν ετοιμόρροπες άλλες 5, παρασύρθηκαν δε πάρα πολλά δένδρα. Συνολικά έμειναν άστεγες 30 και πλέον οικογένειες.

Την 7-11-1960 καταρρακτώδης βροχή στους Μαλλούς Ιεράπετρας προκάλεσε μεγάλη πλημμύρα στον τοπικό ποταμό που παρέσυρε 2 γέφυρες και προκάλεσε μεγάλες ζημίες σε κτήματα, ζώα και δένδρα.

Την 15-17/11-1961 ξηροί νότιοι άνεμοι προκάλεσαν ζημίες στα ελαιόδενδρα. Την 17 όμως σημειώθηκε χαλαζόπτωση μεγέθους καστάνου στην περιοχή του χωριού Νοχιά, που κατέστρεψε το 90 % των καλλιεργειών και δένδρων.

Την 20 Νοεμβρίου 1964 σφοδρή ψυχρή εισβολή στη χώρα έφθασε και στην Κρήτη (βλ. την εύλογη βαρομετρική απεικόνιση της ταχύτατης αυτής ψυχρής εισβολής στο http://www.wetterzentrale.de/topkarten/ani/AniReaFrame.htm της 19 και 20-11-1964. Σφοδροί Β/ΒΔ άνεμοι έπληξαν το νησί και έβλαψαν τις καλλιέργειες, λόγω δε της σφοδρής θαλασσοταραχής σημειώθηκαν μεγάλες ζημίες στα λιμενικά έργα Ρεθύμνου και Ηρακλείου. Το ψύχος έπληξε τόσο δυνατά και απότομα τα φυτά ώστε για πρώτη φορά παρουσιάστηκε το φαινόμενο μέσα σε τρεις μέρες να ξεραθούν και να πέσουν τα φύλλα των εσπεριδοειδών μόνο από τη βόρεια πλευρά των δένδρων. Στην αρχή της κακοκαιρίας σημειώθηκε ανεμοστρόβιλος στην περιοχή Πλατανιά Χανίων με ζημίες πάλι σε στέγες κλπ.

Την 26 και 27 Νοεμβρίου 1968 σημειώθηκε σφοδρή θαλασσοταραχή με θυελλώδεις Β/ΒΑ ανέμους (μέση μέγιστη ταχύτητα παρατήρησης στα Χανιά = 92 χιλ/ώρα, πολύ λιγότερο Ηράκλειο), αρκετές ζημίες σημειώθηκαν στην προκυμαία και σε καταστήματα στο παλιό λιμάνι των Χανίων. Λιγότερες ζημίες στην υπόλοιπη Κρήτη. Ραγδαίες βροχές παντού, ιδίως στην Α. Κρήτη.

Την 1-2 Νοεμβρίου 1972 πλήμμυρες σε διάφορα μέρη του νησιού, στα Χανιά πλημμύρισαν ισόγεια και υπόγεια οικιών και καταστημάτων, ενώ ακολούθησε ισχυρή θαλασσοταραχή..

Την 17-18/11/1975 έπνευσαν σφοδροί, ξηροί και θερμοί νότιοι άνεμοι που προκάλεσαν σοβαρές ζημίες στην ύπαιθρο της Δυτικής Κρήτης (ιδίως εσπεριδοειδή στον κάμπο των Χανιών και ελιές). Τοπικά οι ζημίες ήταν εντυπωσιακές. Ωστόσο η θερμοκρασία στα Χανιά έφθασε «μόνο» τους 28 β, ενώ στο Ηράκλειο ακόμα λιγότερο.

Την 26 Νοεμβρίου 1976 σφοδρότατοι Β/ΒΔ άνεμοι έπληξαν ολόκληρο το νησί, έσπασαν δένδρα παντού, σημειώθηκαν ζημίες στα δίκτυα και σε στέγες των πόλεων, ενώ σφοδρή θαλασσοταραχή προκάλεσε ζημίες σε όλα τα βόρεια παράλια και τα λιμάνια του νησιού. Η κακοκαιρία αυτή ήταν επίσης απότομη και περίπου αιφνιδίασε τους προγνώστες. Η ελάχιστη θερμοκρασία (5 β) στο Ηράκλειο ήταν μια από τις χαμηλότερες που σημειώθηκαν ποτέ για Νοέμβριο μήνα.

Ο Νοέμβριος 1978 ήταν πολύ ανεμώδης για την περιοχή Ηρακλείου. Δύο φορές οι άνεμοι ξεπέρασαν τα 100 χιλ/ώρα, την 9η με βόρειους ανέμους (καταγράφηκε μέση δύναμη παρατήρησης σχεδόν 100 χιλ/ώρα, αν δεν πρόκειται για λάθος, αφού η βαρομετρική κατάσταση δεν δικαιολογεί τέτοια ένταση) και την 29η με νότιους ανέμους έως 102 χιλ/ώρα. Στα Χανιά δεν υπήρξαν ειδήσεις για ζημίες ούτε τέτοιας έντασης άνεμοι.

Την 8-11-1981 Χανιά έπεσαν 94 χιλ βροχής σε 24 ώρες, με ύψος μηνός 218 χιλ

Και τον Νοέμβριο 1982 σημειώθηκαν επί δύο ημέρες στο Ηράκλειο άνεμοι πάνω από 100 χιλ/ώρα (την 17η και την 18η, με 102 και 117 χιλ/ώρα αντίστοιχα, από νότιες διευθύνσεις.

Την 28-11-1983 σημειώθηκαν πάλι νότιοι άνεμοι έως 110 χιλ/ώρα στο Ηράκλειο. Την 30ή του ίδιου μήνα σημειώθηκαν 97,3 χιλ βροχής στα Χανιά

Την 21-11-1993 σημειώθηκαν πλημμύρες στη νότια Κρήτη, με ζημίες ιδίως στην ευρύτερη περιοχή της Χώρας Σφακίων.

Την 20-11-1994 ισχυρές καταιγίδες έπληξαν ιδίως την ανατολική Κρήτη, με ραγδαίες βροχές (σε πολλές περιοχές έπεσαν κατά μέσον όρο 100 χιλ/24 ώρες, 70 χιλ. στο Ηράκλειο). Εντονη θαλασσοταραχή.

Την 22-11-1995 ψυχρή εισβολή και πάλι, μεγάλες ζημίες ιδίως στην πεδινή περιοχή Χανίων από χαλάζι σαν μικρό καρύδι ύψους έως 20 εκ (!). Σημειώθηκαν προβλήματα στις οδικές συγκοινωνίες από χιόνια.

Την 10-11-1999 καταρρακτώδης βροχή στην περιοχή Ρεθύμνου (127 χιλ. σε 4 ώρες ενώ τα 105 έπεσαν σε 2 μόνο ώρες). Μεγάλες ζημίες από τις πλημμύρες στην πόλη και γύρω περιοχές. Ομοίως σε Παλαιόχωρα – Γαύδο - Κουντούρα, όπου καταστράφηκαν θερμοκήπια από τις βροχές και το χαλάζι. Την 16 ίδιου μήνα σημειώθηκε πρωτοφανής χαλαζόπτωση στη δυτική Μεσσαρά (Τυμπάκι-Κόκκινος Πύργος). Το χαλάζι αναφέρθηκε στον Τύπο ότι είχε μέγεθος … μικρού μήλου. Καταστράφηκαν τελείως γυάλινα θερμοκήπια, αυτοκίνητα και στέγες. Εκτός όμως από αυτό το επεισόδιο, στην Ανατολική Κρήτη ο Νοέμβριος ήταν άνομβρος και θερμός, με συνεχείς θερμούς νοτίους ανέμους (29 β στο Ηράκλειο την 30-11ου, βλ. και παρακάτω), με αποτέλεσμα να υποστούν ζημίες η γεωργία και η κτηνοτροφία.

Την 26-29/11/2000, μετά από μια εντελώς άνομβρη πεντάμηνη περίοδο που είχε σαν αποτέλεσμα να στερέψουν οι πηγές και τα φράγματα (δεήσεις κλπ), σημειώθηκαν ραγδαίες βροχές σε όλο το νησί. Λόγω σφοδρών ανέμων σημειώθηκαν ζημίες στην αρχή μεν (26η) στα νότια παράλια – ιδίως της ανατολικής Κρήτης, στη συνέχεια δε στα βόρεια, ιδίως στο λιμάνι Ρεθύμνου.

Την 3-4/11/2001 σημειώθηκε πρώιμη κακοκαιρία ιδίως στα δυτικά, με πλημμύρες στη Σούδα και στην πεδιάδα Χανίων (την 4η σημειώθηκε βροχή σχεδόν 100 χιλ στα Χανιά, αεροδρόμιο), διακοπή ηλεκτρικού ρεύματος στην πόλη και πτώσεις δένδρων. Την 23-24 του ίδιου μήνα έπνευσαν σφοδροί ΝΔ άνεμοι σε όλο το νησί, καταιγίδες και χιόνια (με δυτικούς ανέμους !), γενικό Black-Out σε όλο το νησί για μία ώρα. Τέλος την 30ή του ίδιου αυτού μήνα σημειώθηκε η νωπή στη μνήμη μας σφοδρή χαλαζόπτωση στην περιοχή του Ηρακλείου και προς νότον της πόλεως (σε μέγεθος αμυγδάλου), με μεγάλες ζημίες στις καλλιέργειες των γύρω περιοχών.

Την 29-11-2002 σημειώθηκαν καταρρακτώδεις βροχές στην περιοχή Μεσσαράς με ανατολικούς ανέμους (κατά τόπους έως 150 χιλ) με ζημίες σε θερμοκήπια, καλλιέργειες και δρόμους.

Την 5-6/11/2004 σημειώθηκαν ραγδαίες βροχές στις παράλιες κυρίως περιοχές όλης της Κρήτης : Συνολικά 144,80 χιλ. στα Χανιά (αεροδρόμιο) από τα οποία τα 110 την 5η, 73 χιλ Ηράκλειο, από τα οποία 63 χ. την 6η, πλημμύρες και ζημίες ιδίως στις περιοχές Κισσάμου, Ακρωτηρίου, Αγίας Πελαγίας και ευρύτερης περιοχής Ηρακλείου όπου 1 νεκρός από πτώση καλωδίου.

Την 21-22/11/2005 σημειώθηκε έντονη ψυχρή εισβολή με θερμοκρασίες έως 3 β στις πόλεις και χιόνια μέχρι τους πρόποδες των βουνών. Μετά δύο ημέρες σημειώθηκε σφοδρή θαλασσοταραχή στα νότια παράλια του νησιού.

Τέλος όλοι θυμόμαστε την πρώιμη και δυνατή κακοκαιρία της 3 και 5 Νοεμβρίου 2006. Την 3 σφοδρή καταιγίδα με καταρρακτώδη βροχή (περ. 150 χιλ σε ένα 12ωρο) στις νότιες πλαγιές του Ψηλορείτη (Ζαρό, Αγία Βαρβάρα) και των Λασηθιώτικων ορέων (Βιάννο, Γρα-Λυγιά, Αρβη κλπ), αλλά και της ανατολικής Μεσσαράς προκάλεσαν εκτεταμένες ζημίες σε δρόμους και καλλιέργειες, παρασύρθηκαν ολόκληρες εκτάσεις με ελιές και άλλα δένδρα, αυτοκίνητα κλπ, κηρύχθηκαν δε πολλές περιοχές σε κατάσταση ανάγκης. Την 5 ενέσκηψε ψύχους (έως 5 β στις παράλιες πόλεις), χαλάζι, χιόνια μέχρι χαμηλό υψόμετρο και ισχυρή θαλασσοταραχή με ζημίες ιδίως στο Κολυμπάρι, λιγότερες Χανιά και Ρέθυμνο. Τέλος, την 11 και 12 του μήνα αυτού ραγδαιότατη βροχή σε όλη τη βόρεια Κρήτη – εκτός της άκρας ανατολικής, με 40 έως 80 χιλ σε 3-4 ώρες, προκάλεσε ζημίες σε δρόμους, ενώ για λίγο έκλεισε και η εθνική οδός στο ύψος του Μπαλί. Πλημμύρισαν σπίτια, ιδίως στο Ηράκλειο. Επίσης νέα τοπική νεροποντή στον Ζαρό, πλημμύρισαν σπίτια και σημειώθηκαν τοπικές ζημίες στους δρόμους.

Οσον αφορά την ανομβρία τον μήνα αυτό :

Τελείως άνυδροι Νοέμβριοι είναι ακραία περίπτωση. Από τα παλαιότερα χρόνια αναφέρεται μια τέτοια περίπτωση κατά τα έτη 1869 και 1870 (στο σημείο αυτό διορθώνεται το άρθρο για τον Οκτώβριο), οπότε κατά τον Παρλαμά (ό.π. σελ. 323-4) το μεν φθινόπωρο και ο χειμώνας 1869/1870 χαρακτηρίστηκαν από ξηρασία, με μοναδική κακοκαιρία την 7 (= 23) Μαρτίου (!) που μάλιστα κράτησε 28 ολόκληρες ημέρες, στη συνέχεια όμως ξανάρχισε η ανομβρία η οποία «διήρκεσε μέχρι 21 Δεκεμβρίου (= 3-1-1871) οπού έβρεξε καλά, διότι μέχρι ταύτης ολίγον εις ολίγας ημέρας μόνον έβρεξεν. Και οι άνθρωποι κατέφυγον εις λιτανείας. Αι πηγαί και τα φρεάτια της τε πόλεως και των επαρχιών εστείρεψαν και υπήρχε γενική ανυδρία».

Επίσης για το έτος 1878 ο ίδιος αναφέρει (σελ. 330) : «Αυτό το έτος δεν έβρεξεν εις την Κρήτην από τον Απρίλιον μέχρι 13 10/βρίου (= 26-12ου), εκτός κατά Νοέμβριον, οπού έβρεξεν εις τα ανατολικά μέρη επί 2 ώρας σχεδόν και εις την Μεσσαράν περισσότερον, οπού εκεί άρχισαν να σπέρνουν, εδώ δε εις το τμήμα Ηρακλείου από της 13 Δεκεμβρίου».

Ανομβρος ήταν και ο Νοέμβριος 1886 (πρβλ. άρθρο για Οκτώβριο).

Και για το έτος 1889 αναφέρεται ότι ο χειμώνας άρχισε την 28 Νοεμβρίου (= 11-12ου)

Εξίσου άνομβρο ήταν το φθινόπωρο 1926, ουσιαστικά οι πρώτες βροχές έπεσαν αρχές Δεκεμβρίου.

Πολύ μικρά ποσά βροχής (από 1 έως 10 χιλιοστά) έπεσαν κατά το Νοέμβριο των ετών 1956, 1958, 1959, 1960 (εκτός από την περιοχή Μαλλών Ιεράπετρας, βλ. παραπάνω), 1965 έως 1967, 1992, 1999 (όπως και ο Οκτώβριος του έτους εκείνου).

Τέλος όσον αφορά τις θερμοκρασίες :

Τα νεώτερα χρόνια αναφέρεται ότι θερμοκρασίες γύρω στους 30 β σημειώθηκαν τον Νοέμβριο 1964 (στο Ηράκλειο και μάλιστα επί δύο ημέρες), την 1-11-1992 (στα Χανιά), την 17-11-1999 (στα Χανιά), την 30-11-1999 (στο Ηράκλειο), την 3-11-2000 (στο Ηράκλειο) και την 8-11-2000 (στα Χανιά).

Ακόμα υψηλότερες όμως θερμοκρασίες παρατηρήθηκαν την 23-11-1965 και 5-11-1966 (31,1 β στο Ηράκλειο και τις δύο φορές), την 4-5 Νοεμβρίου 1990 (έως 32,2 Χανιά, ρεκόρ πόλης Νοεμβρίου, έως 30,4 β. Ηράκλειο, όπως και σε όλο το νησί, με ισχυρό λίβα, ενώ ξέσπασαν πυρκαιές και στους 4 νομούς της Κρήτης) και την 2 και 3 Νοεμβρίου 2003 οπότε στο Ηράκλειο η θερμοκρασία έφθασε το ρεκόρ των 32,4 β. την 2η (31,2 β την 3η) με ισχυρούς νότιους ανέμους, ενώ στα Χανιά δεν ξεπέρασε τους 29 β.

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι θερμοκρασίες αυτές είναι υψηλότερες από τις απολύτως μέγιστες που έχουν σημειωθεί στην Αθήνα για το μήνα αυτό, τουλάχιστον μέχρι τα τέλη της10ετίας 1950 (30,5 β την 1(= 14)-11-1895, βλ. Φ. Καραπιπέρη «Συμβολή εις την μελέτην των Τροπικών ημερών εν Αθήναις, 1959, σ. 1), προφανώς λόγω της πρόσθετης θέρμανσης του καταβάτη.

Τέλος όσον αφορά τις απολύτως ελάχιστες τιμές θερμοκρασίας, μεγέθη της τάξεως των 5 β. κελσίου παρατηρήθηκαν κάποιες φορές στα Χανιά (όπως την 24-11-1970, τρεις φορές στο τρίτο δεκαήμερο Νοεμβρίου 1973 και τέλος την 6-11-2006), με απόλυτο ρεκόρ την τιμή των 3 β κελσίου στις 29-11-1977 και 18-11-1988. Στο Ηράκλειο πάλι, θερμοκρασία 5 β κελσίου παρατηρήθηκε μόνο μια φορά, την 6-11-2006, η οποία και φαίνεται ότι αποτελεί την απολύτως ελάχιστη τιμή του Νοεμβρίου για την πόλη, αφού μια χαμηλότερη τιμή των 2 β. κελσίου που αναφέρεται από το http://www.tutiempo.net/ ότι παρατηρήθηκε την 29-11-1981 προβληματίζει κατά πόσον πρέπει να θεωρηθεί ακριβής, αφού δεν πλησιάζει κάν την αντίστοιχη τιμή του πάντα ψυχρότερου – λόγω και υψομέτρου – σταθμού των Χανίων (11 β κελσίου), αν και θα μπορούσε να δικαιολογείται από την επικρατούσα τότε κατάσταση. Ομοια επιφύλαξη ισχύει αντίστοιχα για τα Χανιά όσον αφορά μια πολύ χαμηλή τιμή (0 β. κελσίου) που αναφέρεται από το παραπάνω site ότι παρατηρήθηκε την 17-11-2000 : Την ημερομηνία αυτή, πέραν του ότι οι τιμές στο Ηράκλειο δεν έχουν καμία αναλογία, η επικρατούσα κατάσταση δεν δικαιολογεί ψύχος, είναι όμως και αντίθετο με τα στοιχεία της ίδιας ημερομηνίας άλλων ιστοσελίδων (όπως το wunderground).

Συνεπώς τα θερμοκρασιακά ρεκόρ Νοεμβρίου για τις δύο πόλεις πρέπει να είναι : Χανιά 32,2 β κελσίου απόλυτη μέγιστη (4-11-1990) και 3 β. κελσίου (29-11-1977 και 18-11-1988) απόλυτη ελάχιστη, Ηράκλειο 32,4 β κελσίου απόλυτη μέγιστη (2-11-2003) και 5 β. κελσίου απόλυτη ελάχιστη (6-11-2006).

Από τα παραπάνω στοιχεία, που βέβαια δεν είναι πλήρη, δεν μπορεί να συνάγει κανείς ένα σαφές συμπέρασμα σχετικά με τη διαχρονική τάση του καιρού αυτό τον μήνα. Όλα «παίζουν» και σήμερα, όσο και παλιότερα (μιλάμε βέβαια για έντονα φαινόμενα).

Πολλά φιλιά

Γιώργος Στυλιανάκης

3 σχόλια:

dretos είπε...

Γιώργο, εκεί που γράφεις για το 1833 μήπως ήθελες να γράψεις 1883; Γιατί δεν κολάει χρονολογικά! Κατά τα άλλα καταπληκτική και πάλι η εξιστόρηση των γεγονότων και πλήρης.
Για το φαινόμενα του Νοεμβρίου 2001, για αυτό της 3/11 έχω γράψει σχετικά καθώς έκανα τη διαδρομή Χανιά-Ηράκλειο, πλημμύρα απίθανη στην Αγιά Χανίων, χιόνια ως τα 1000 μέτρα πάνω από τη λίμνη Κουρνά και νοτιάς με πολύ ζέστη στο Ηράκλειο την ίδια στιγμή! όσο για την 30η Νοέμβρη το χαλάζι στο Πανεπιστήμιο-Κνωσού έφτασε σε διαστάσεις μεγάλου καρυδίου.

Stylianakis είπε...

Μιχάλη, έχεις δίκηο.
Πρόκειται για το 1883.
Πως μπορώ να το διορθώσω ;

dretos είπε...

Οκ!